TORAH! TORAH! TORAH! - A reading list

Beste lezers,
Dearly beloved readers,


Per puur toeval (gossie!) heb ik een klein beetje weet van de bijbel - zelfs het nieuw testament (in drie talen gelezen: Engels, Nederlands, en Tokpisin - leuke taal, Tokpisin), maar natuurlijk voornamelijk de pentateuk.
Purely coincidentally (golly!), I happen to be slightly familiar with scripture - even the new testament (read in three languages: English, Dutch, en Tokpisin - fun language, Tokpisin), but of course primarily the Pentateuch.


Voor hen die interesse hebben in een grondige lezing in TaNaCH (oude testament: Torah (Pentateuk), Neviim (profeten), en Ketuvim (Shreven)), het volgende aanbeveling lijstje:
For those who have an interest in a thorough reading in TaNach (old testament: Torah (Pentateuch), Neviim (Prophets), and Ketuvim (The Writings)), follows a list of recommended reading matter:


1. King James translation: een pracht prestatie voor hen die de schoonheid van de Engelse taal waarderen kunnen, maar helaas niet de beste vertaling mogelijk. Lees het als literatuur.
King James translation: a splendid literary achievement, for those who can appreciate the beauty of the English language, but alas not quite the best possible translation. Read it as literature.

2. Torah with Rashi's commentary (translated, Schottenstein edition, Mesorah Publications): een uitstekende vertaling van de middeleeuwse Joodse exegeet Rasjie (Rabbi Sjlomo Jitzjaki, geboren in Troyes in 1040, gestorven 1105), bij lange na niet zo'n goede vertaling van de Pentateuk. Rasjie is belangrijk omdat veel commentaren sindsdien op zijn fundament voortbouwen, of ondenkbaar zouden zijn geweest zonder zijn arbeid; veel van de Tosafisten (commentateuren uit Frankrijk en Duitsland tussen anno xtiani 1000 en anno xtiani 1500) waren of familie en afstammelingen van familie, of studenten en studenten van studenten, van Rasjie.
Torah with Rashi's commentary (translated, Schottenstein edition, Mesorah Publications): an excellent translation of the mediaeval Jewish exegete Rashi (Rabbi Shlomo Yitzhaki, born in Troyes in 1040, niftar 1105), but not nearly as good a translation of the Pentateuch. Rashi is important because many commentaries since then build further on his fundament, or would be unthinkable without his labours; many of the Tosafists (commentators from France and Germany between 1000 CE and 1500 CE) where either relatives en descendants of relatives, or students and the students of students, of Rashi.

3. Baal HaTurim Chumash - Torah met het commentaar van de Baal HaTurim: Een vertaling met de ietwat neurotische opmerkingen van de Baal HaTurim (Rabbijn Jacob Ben Asjer, 1270 - 1340), vooral de gematria (symboliek van de numerieke waardes van woorden). In tegenstelling tot zijn commentaar op de Talmud (Arba Turim - vaak naast het commentaar van Yosef Karo gedrukt), is er niet veel hier dat echt de moeite waard is, maar af en toe vind men textjuwelen en verborgen goud.
Baal HaTurim Chumash - Torah with the commentary of the Baal HaTurim: a translation accompanied by the somewhat neurotic comments of the Baal HaTurim (Rabbi Yakov Ben Asher, 1270 - 1340), especially gematria (symbolism of the numeric values of words). In contrast with his commentary on the Talmud (Arba Turim - often printed alongside the commentary of Yosef Karo), there is not much here that is really worth while, but here and there one can find text jewels and hidden treasure.

4. Ramban; commentary on the Torah (vertaling door Rabbijn Charles Chavel): Een erg redelijke vertaling van het commentaar van Moses Ben Nachman (Nachmanides, 1194 - 1270; Spaansche rabbijn uit Geronda die moest vluchten omdat ie de kattelieken opz'n hals kreeg). De Ramban is een van de meest belangrijke Torah en Talmud schriftgeleerden ooit - zijn werk is erg invloedrijk geweest.
Ramban; commentary on the Torah (translation by Rabbi Charles Chavel): A very reasonable translation of the commentary of Moses Ben Nachman (Nachmanides, 1194 - 1270; Spanish rabbi from Geronda who had to flee after getting the Catholics on his case). The Ramban is one of the most important Torah and Talmud scholars ever - his writings have had much influence.

5. Commentary on the Torah: vertaling van de Pentateuk met commentaar door Richard Friedman, een brilliante apikorsische schrijver, wiens andere boeken het auteurschap van de bijbel onder de loep brengen. Wie de bijbel letterlijk neemt zal geneigd zijn Friedman' schrijvens te verbranden.
Commentary on the Torah: translation of the Pentateuch with commentary by Richard Friedman, a brilliant apikorsishe mechaber, whose other seifers examine the authorship of the bible. Anyone who takes the bible literally will be inclined to burn Friedman's writings.

6. Torah: a modern commentary: vertaling en commentaar door Gunther Plaut. Ook weer zo'n lekker ketters ding, hoog aanteraden.
Torah: a modern commentary: translation and commentary by Gunther Plaut. Another deliciously heretical piece of work, highly recommended.

7. The Jewish Study Bible: Tanakh Translation, Torah, Nevi'im, Kethuvim: by Adele Berlin (Editor), Marc Zvi Brettler (Editor), Michael Fishbane (Editor). Een pracht boek, absoluut apikorsisch - als een goede vriend die rabbijn is wist dat ik dit aanraad zou hij waarschijnlijk weigeren mij ooit meer te spreken. Laat een andere vriend rabbijn dit nou juist hebben aangeraden.
Termen zoals J source, E source, P source, the Redactor besprenkelen haast elke pagina. Een meesterwerk.
The Jewish Study Bible: Tanakh Translation, Torah, Nevi'im, Kethuvim: by Adele Berlin (Editor), Marc Zvi Brettler (Editor), Michael Fishbane (Editor).
A beautiful book, absolutely apikorsish - if a good friend who is a rabbi knew that I recommend this, he would probably refuse to ever speak to me again. Yet this was recommended by another friend, who is also a rabbi! Terms such as J source, E source, P source, and the Redactor are sprinkled on every page. A masterpiece.

8. Asimov's Guide To The Bible, door Isaac Asimov. Aan te raden. Een ketternij waar een kroon op zit. Gegarandeerd dat vele fundamentalisten dit werk en diens auteur zullen bevloeken.
Asimov's Guide To The Bible, by Isaac Asimov. Recommended.
A celebrated heresy. It's a guarantee that many fundamentalists will damn this book and its author.

9. The Book of J, door Harold Bloom, met vertaling door David Rosenberg: een hervertaling van dat gedeelte van de Pentateuk dat als geschreven door de Yahwist auteur word geacht te zijn. Erg leesbaar, en op goede basis. Ik heb ervan genoten.
The Book of J, by Harold Bloom, with a translation by David Rosenberg: a re-translation of that portion of the Pentateuch which is considered to have been written by the Yahwist author. Very readable, and soundly based.
I enjoyed it.



En verder nog de volgende auteurs:
And further, the following writers:

Jonathan Kirsh (Harlot By The Side Of The Road; Moses: A Life; The Woman Who Laughed At God; etc.). Een brilliante schrijver wiens werk goed leesbaar is, vooral Moses: A life. De drie van de boeken hiergenoemd gaan in op verschillende facetten van het oude testament.
Jonathan Kirsh (Harlot By The Side Of The Road; Moses: A Life; The Woman Who Laughed At God; etc.). A brilliant sofer, whose work is very readable, most especially 'Moses: A Life'. The three books mentioned here examine different facets of the old testament.

Richard Friedman (Who Wrote The Bible, The Hidden Face of God, The Bible With Sources Revealed). Dit is materiaal dat beslist de moeite waard is, maar het is goed om te beginnen met Who Wrote The Bible. Zijn schrijven gaat voornamelijk over de auteurschap van het oude testament, Pentateuk in het bijzonder.
Richard Friedman (Who Wrote The Bible, The Hidden Face of God, The Bible With Sources Revealed). This is worthwhile stuff, but it is well to begin with 'Who Wrote The Bible'. His writings are principally about the authorship of the Tanach, particularly the Pentateuch.

Sfas Emes - een Chassidische rebbe wiens schrijven steeds verrassend is. Ik raad hem hoog aan, maar ik vrees dat het vrijwel onmogelijk zal zijn een vertaling te vinden. Daar wens ik ulieden dus mazzel mee. Maar uitreksels van zijn werk zijn er wel.
Sfas Emes - A Hassidic rebbe whose writing is ever surprising. I highly recommend him, but I fear that it is virtually impossible to find a translation. So I wish y'all luck with that. But excerpts of his works are readily available.


Laatstelijk, voor hen die wel van iets met een beetje vuur houden, de vertaling van the Song of Songs (Sjir Ha Sjirim, Asjer Li Sjlomo) door Ariel en Chana Bloch. Een magnifiek schrijven met uitstekende uitleg en annotatie, dat duidelijk maakt dat 't niet zomaar een onschuldig gedichtje is, maar een uiting van sexualiteit en jeugdige verzotheid. In het Hebreeuws is het werkelijk pracht poezie. Zo ook in vele vertalingen, edoch meestens word een sluier over de geiligheid van de schrijver/schrijfster getrokken. Inspirerend, ophitsend, verkwikkend.
Lastly, for those who like something with a little zestiness, there's the translation of the Song of Songs (Shir Ha Shirim, Asher Li Shlomo) by Ariel and Chana Bloch. A magnificent piece of writing, with excellent explanations and annotations, that makes clear that this isn't just an innocent little poem, but an expression of sexuality and youthful lustiness. In Hebrew, it truly is splendid verse. So also in many translations, though often a veil is drawn over the randiness of the author. Inspiring, inflaming, refreshing.


Recommendaties van lezers zijn natuurlijk welkom (zeur zeur zeur).
Recommendations by readers are of course welcome (hint hint hint).